Ticaret Kanunu’nun 100 Yıllık Serüveni
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından kısa bir süre sonra çıkarılan Kanun-u Ticaret, günümüzdeki karşılığıyla Ticaret Kanunu, kabul edildiği dönemin ötesinde hükümler içermektedir.
29/5/1926 gün ve 865 sayılı Ticaret Kanunu’nun ticaret sicili, ticaret unvanı, kollektif şirketler, komandit şirketler, limited şirketler, anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, kooperatifler, ticari defterler, haksız rekabet ile ilgili hükümlerinin birçoğunun bugünkü 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda hâla geçerliliğini koruyor olduğunu görmek, bunun en önemli göstergesidir.
Belki ilk başta anlaması zor gelecektir, ama, basit bir örnek verelim. 865 sayılı Kanunu Ticaret’in 37’nci maddesi hükmünde aynen “Herkes sicilli ticaret mündericatını ve tescil ve kayde müteallik bilûmum mahfuz evrakı mütalea ve tetkik ve bunların sureti musaddakalarını talep ve ahzedebilir. Bir hususun sicilde mukayyet olup olmadığına dair tasdikname dahi talep ve ahzolunabilir.” denilmiştir. Bu hüküm 1926 yılında kaleme alınmıştır.
Gelelim 2023 yılına ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun konuya dair hükmüne. 6102 sayılı TTK’nın 35’inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü de aynen şu şekildedir : “Herkes ticaret sicilinin içeriğini ve müdürlükte saklanan tüm senet ve belgeleri inceleyebileceği gibi giderini ödeyerek bunların onaylı suretlerini de alabilir. Bir hususun sicilde kayıtlı olup olmadığına dair onaylı belge de istenebilir.”
Aradan geçen 97 yıl zarfında Ticaret Kanunu’nun ticaret sicilinin açıklık ilkesine dair hükmü hiç değişmemiştir. Değişen sadece kullandığımız Türkçe dili olmuştur. Yaklaşık 100 yıl önce kullanılan “sicilli ticaret” terimi için bugün “ticaret sicili”, “sureti musaddaka” için “onaylı suret”, “sicilde mukayyet olup olmadığı” için “sicilde kayıtlı olup olmadığı” ifadelerini kullanıyoruz. Tek fark bunlar aslında.
Dolayısıyla, bu noktada şunu söylemek yanlış olmayacaktır: Türk Ticaret Kanunu’muz nerdeyse Cumhuriyetle yaşıttır ve birçok hükmü günümüzde de yaşatılmaktadır.
Cumhuriyetimizin 100. Yılını idrak ettiğimiz bu dönemde, 1926 tarihli 865 sayılı Ticaret Kanunu ile 2023 yılında yürürlükte olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun benzer/aynı olan hükümlerini Sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.
Söz konusu hükümler, Cumhuriyeti kuran iradenin ne kadar ileri görüşlü olduğunun çok açık bir göstergesidir. Asırlarca ticaret ve sanayiden uzak olan bir milletin kurduğu Cumhuriyetin ilk yıllarında kabul edilen Ticaret Kanunu’nun birçok hükmünün günümüze kadar erişmesi ve bu anlamda bazı ticari kaidelerin yaklaşık 100 yıldır uygulanıyor olması son derece gurur vericidir.
Bu vesileyle, Cumhuriyetimizi kuran başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, tüm Şehitlerimizi ve ahirete intikal eden Gazilerimizi bir kez daha rahmet, minnet ve şükranla anıyoruz. Aziz ruhları şad olsun.